Historische Kring gemeente Leek e.o.

Artikelindex

Koper van de molen werd ene J.J. Kreps.  Hoe lang deze Kreps de eigenaar van de molen is geweest is niet bekend maar in 1873 was Jan Willems Bakker, zoon van de kastelein Jan Douwes Bakker, de moleneigenaar en was de molen als het ware weer in de familie terug. Jan Willems Bakker is de eigenaar gebleven tot de verplaatsing in 1891.
De molen werd in 1891 herbouwd in Stedum, zie foto boven. In de molen stond met Romeinse letters: MDCCCLXXVI (1876). Het is niet echt duidelijk waar dit jaartal betrekking op had. De molen heeft daar tot 5 juli 1936 gestaan want op die dag brandde deze tot de grond toe af. Hiermee is de molenhistorie van de beide molens die aan de Westerdijk hebben gestaan ten einde. 
Pieter Hendrikus Nanninga en Reinje Lamberts Krijthe waren inmiddels eigenaar van diverse stukken grond en huisjes aan het Hoendiep, schuin tegenover de huidige Gereformeerde Kerk (het koepelkerkje), en woonden daar inmiddels ook. Pieter Nanninga had dit stuk land met huis gekocht van ene Grietje Popkes op 18 januari 1842. Pieter was daar steen- en houtkoper. Hij overleed op 19 maart 1877. Op de overlijdensakte staat Lettelbert vermeld. Kennelijk was hij later daar gaan wonen.

 

Molen 7 - "Ebenhaëzer"


Ebenhaezer_in_aanbouwDit is de nog bestaande molen, de opvolger van molen 3. Deze molen werd in 1907 door molenbouwer Hazenberg uit Briltil gebouwd voor de gebroeders Zorge .
Dijkstra verkocht op 07-01-1906 een stuk van zijn erf en de stenen van de afgebrande molen aan W. en J. Zorge. Van deze stenen werd de onderbouw gemaakt ( 20 m achter de plek van de afgebrande molen) en de achtkant kwam van een molen in Dokkum (deze stond aan de Dokkumer Ee, 800 meter van de kerk, en was aldaar met riet bedekt). Op 28-10-1928 werd de molen verkocht aan L. Ipema en W. Elema. De firmanaam bleef Gebroeders Zorge.
Op 01-09-1950 kocht A. Hummel de molen. Er werd toen een elektromotor in geplaatst.
In 1964 werd de molen door de gemeente Zuidhorn overgenomen en thans is de gemeente Leek, als uitvloeisel van de gemeentelijke herindeling  de eigenaar.
Ook daarna  is er nog regelmatig groot onderhoud aan de molen verricht:

molenrestauratie19811981
wederom  een ingrijpende restauratie,  onder meer werd de kap vernieuwd.Voor foto's van het verwijderen en terugplaatsen van de kap, klik op de foto van de in de takel hangende kap.

 

 

I998

molenstenen1998De  molenstenen en een roede werden vervangen . Klik op de  foto met de molensteen

 

De vrijwillige molenaar Heleen Velvis laat regelmatig de molen draaien, bijvoorbeeld op de nationale molendag .  Zij is sinds 21 september 2010 gediplomeerd, en de opvolger van de vorige molenaar Piet Bethlehem. . Een gedeelte van de molen functioneert voor het dorp als een soort dorpshuis, beheerd door de vereniging voor Dorpsbelangen.

 

 

2010 

molenstelling2010In juni brak een van de lange schoren doormidden, deze was totaal doorgerot. Op 14 oktober 2010  is de Fa. Dunning met het meest noodzakelijke herstel begonnen, de vervanging van de stelling.  Volgend jaar wordt dan het grote werk uitgevoerd. De gemeente Leek heeft financiële middelen beschikbaar gesteld om de molen weer maalvaardig te maken. Volgende foto.

 

2011 

molenrestauratie2011In maart is de Fa. Dunning met het groot onderhoud begonnen: onder meer het vervangen van de lange schoren, de staartbalk en  de lange en de korte  spruit. 
Te zien is een interview door RTV-Noord van d
e molenaar Piet Bethlehem, inspectie door de verantwoordelijke wethouder Tanja Hazeloop, de aanvoer van nieuwe materiaal, het verwijderen van de oude delen en het plaatsen van de nieuwe. De telescoopkraan vande Fa Wagenborgen-Nedlift paste  nèt door de ingang van het Molenpad. klik op de foto hiernaast.

 

molenfeest2011Tenslotte  heeft het dorp ter gelegenheid van het afronden van de restauratie in mei van hetzelfde jaar een feestje gevierd; daarbij werd  de geheel herstelde molen door burgemeester Hoekstra van Leek  symbolisch in bedrijf gesteld.
Klik op de foto van de versierde molen

 

 

Constructiedetails van de molen:
Romp: Houten achtkant, gedekt met verticale delen, op stenen onderbouw
Het achtkant is met de gekantelde legeringsbalken afkomstig uit de omgeving van Dokkum. Dit achtkant is in 1907 op een iets te smalle onderbouw van de afgebrande voorganger geplaatst, waarbij de achtkantstijlen letterlijk alleen op de acht hoekpilasters rusten! Het stenen tussenstuk is hier aan de binnenkant sterk uitgespaard voor de achtkantstijlen.
Kap: Gedekt met houten delen
Vlucht: 21,00 m.
Wiekenvorm: Oudhollands Wiekenkruis
Kruiwerk: Neutenkruiwerk, kruilier met kabel en stellinghaak
Vang: IJzeren hoepelvang; vangbalk met duimophanging; vangstok
Inrichting: 2 koppels maalstenen
Overbrengingen: Bovenwiel 61 kammen, Bovenbonkelaar 31 kammen, Kammenluitafel 30 kammen, Luiaswiel 21 kammen, Spoorwiel 86 kammen, Steenschijf N 22 staven, Steenschijf Z 25 staven
Overbrengingsverhoudingen 1 : 7,69 en 1 : 6,76
Het spoorwiel is een oud bovenwiel uit Friesland: op de nog aanwezige plooistukken met kamgaten is de spoorwielvelg gemonteerd.

De Nederlandse molendatabase heeft ook informatie over de molen.

Nog een leuke anekdote: Op 1 nov 1951 was de omloop  zo slecht, dat een molenknecht door een plank zakte. Zeker 6 meter lager brak een mestvaalt zijn val. De knecht kwam daardoor met de schrik en een vieze lucht vrij.


Watermolens langs de matsloot

Molen 8

Deze molen werd gebouwd in 1844 en stond aan de noordzijde van de Matsloot, 500 meter vanaf het Hoendiep. Het was een spinnekop met schroef. Deze molen was eigendom van de familie Leuring en hield een kleine polder van 14 hectare droog. Voor 1898 was deze molen verdwenen.
spinnekop.jpg

 
 
 

Een spinnekop in de Weerrribben (NW-Overijsel)

 
 
 





Molen 9
De vergunning werd afgegeven op 19-07-1853, de molen stond ook aan de noordzijde van de Matsloot, 1 kilometer vanaf het Hoendiep. Het was eveneens een spinnekop met schroef. Eigenaars waren L. Steenhuizen en D. Wieringa. Het is niet bekend wanneer deze molen is verdwenen.

Bronnen:

1. De negen molens van Enumatil - W. Beereboom, Historisch Leek 10,3 maart 1996

2. Molenhistorie te Enumatil - H. Top, Historisch Leek 17,4 september 2003

3. Website over Enumatil - Harry Vink †  (zie weblinks)

4. Molenkaarten van de vereniging De Hollandsche Molen.

5. Groninger Molenboek -  B. van der Veen Czn. 1981

6. Molens van het Noordererf -  S.J. van der Molen, 1979

7. Rond Terpen en Brinken. Uit de historie van Westerkwartier en Noordenveld -
W.T. Vleer, 1981

8. TV-uitzending Molenaarsgraf op RTV-Noord op1 feb 2011, presentator Egge Knol

9. Groninger Archieven