Historisch Leek en Zuid-Westerkwartier
U bent hier: Activiteiten

Activiteiten

Historische Kring Leek en omgeving

Ontdek de activiteiten in de regio

Onderstaand vindt u diverse activiteten binnen het Westerkwartier. Denk aan musea, wandelroutes en bezienswaardigheden.

Borg Nienoord

Anna Van Ewsum Haar afkomst, haar leven, haar wereld

 

 door Wouter van Schie
 

In april 2013 verscheen het boek met bovenstaande titel over de - geschiedenis van - de Leekster  borgvrouw Anna van Ewsum (1640 - 1714). Hierin beschrijft de auteur onder meer de afkomst van Anna en haar twee echtgenoten van de familie Von Inn- und Kniphausen en hij gaat in in op haar beide huwelijken. Aan de orde komen de leefwereld van Anna, de borg Nienoord met de schelpengrot, het grafmonument van Rombout Verhulst in de kerk van Midwolde en andere locaties.
Ook behandelt de schrijver de vermoedelijke band  met de vrijmetselarij en bespreekt hij  (kleuren)foto's van originele schilderijen van Anna, haar echtgenoten en andere familieleden. Tussendoor brengt hij verslag uit van allerlei ontdekkingen die hij in de periode 2010-2013 deed  over de zeventiende-eeuwse jonkvrouw.

 

De Borg Ewsum bij Middelstum

 

de Borgh Euwsum tot Middelstum. Afbeelding op de kaart van Beckeringh


Ewsum bij Middelstum ligt markant in het open landschap. De borg is eeuwenlang in bezit geweest van de familie Van Ewsum. Ridder Onno van Ewsum (04) bouwt in 1472 de nog aanwezige gevechtstoren. In de loop van de eeuwen is de borg uitgegroeid tot één van de fraaiste van de Ommelanden.

De naam Ewsum komt voor het eerst met zekerheid in de geschiedenis voor in 1371. In dat jaar worden de regels gesteld voor de waardering van bepaalde munten. Bij het overleg is o.a. Eno of Evo Ewesma betrokken. Volgens een valse oorkonde van 1353 zou de familie aanvankelijk op de Oord (Oert) onder Toornwerd hebben gewoond, maar na de verwoesting van deze 'keizerlijke burcht' in de oorlog, zou jonker Ewe de borg Ewsum hebben gesticht te Middelstum. In hoeverre in deze valse oorkonde nog juiste gegevens zijn verwerkt, is niet meer uit te maken.
 

Van Panhuys en de gemeente Leek - Siebrand Homan
Historisch Leek 21-3, juli 2007


Vanzelfsprekend dient hier aandacht geschonken te worden aan de gebeurtenis op 6 november 1907, bijna 100 jaar geleden. Aan de orde komen : de feiten in het kort, de relatie van de familie Van Panhuys met de inwoners en de consequenties van de ramp voor de gemeente Leek.
Ook aandacht voor minder bekende zaken, mede doordat wij onlangs de beschikking kregen over krantenknipsels, correspondentie van en over Van Panhuys e.d., vooral afkomstig van Geert Oosterhuis, geboren te Tolbert, in 1907 gemeentesecretaris in Leek, en later burgemeester van Marum. Dat de ramp uit 1907 nu aandacht krijgt heeft te maken met de expositie De koets van Van Panhuys, een droevige historie die in het Nationaal Rijtuigmuseum op Nienoord tussen april en oktober 2007 te zien is was.


De feiten

A. betreffende de familie Van Panhuys

 

Bij Koninklijk Besluit van 28 augustus 1814 kreeg Abraham van Panhuys van Koning Willem I de erfelijke titel jonkheer. Hij werd geboren in Maastricht, maar ging in 1801 naar de stad Groningen waar hij werd aangesteld als rentmeester. Een van zijn 6 kinderen was Ulrich Willem Frederik, geboren in Groningen op 5 februari 1806. Deze Ulrich huwde Wendelina Cornera baronesse Von Innhausen und Kniphausen, geboren te Leek op 9 november 1805. Zij was de dochter van Haro Casper baron Von Innhausen und Kniphausen en Susanna Elisabeth Alberda van Bijma en Bloemersma en de zus van Ferdinand Folef, bijgenaamd 'de dolle jonker''.


 

De geslachten Van Ewsum (1525-1657),
Von Inn- und Kniphausen (1657-1884) en Van Panhuys (1884-1907)
 

Het geslacht Van Ewsum was een van de aanzienlijkste Ommelander geslachten in de 14de t/m de 16de eeuw. Oorspronkelijk zetelde dit geslacht op de burcht 'Den Oert' ten noordoosten van Middelstum. De bewoners leefden vaak op gespannen voet met de Groningers. In de 13e eeuw werd hun burcht dan ook door de Groningers verwoest. Later werd op deze plaats een boerenplaats gesticht, Oldenoort geheten. Na de vernieling bouwde Ewe Van Ewsum in de buurt een nieuwe borg, die de naam  Ewsum (Ewesheem) kreeg. De eerste grondslagen voor deze nieuwe borg werden gelegd in 1278. Ewe was gehuwd met Eduarda Onsta. Ze kregen één dochter, Menneke genaamd. Dat de naam Ewsum toen niet is verdwenen is te danken aan het feit dat Hiddo Tamminga, die met Menneke trouwde - onder druk van zijn schoonvader - de naam van Ewsum aannam . Hiddo werd later door de hoofdeling Focco Ukena, die onder andere borgen had te Appingedam, Oosterwijtwerd en Oterdum op een roemloze en laffe wijze gedood. Om het goed te maken gaf Focco toen zijn dochter Bawe ten huwelijk aan de oudste zoon van Hiddo, die naar zijn grootvader Ewo heette.
 

De Historie van Nienoord
Nienoord en haar bewoners, door Henk Doedens

Historisch Leek 17-1 (dec 2002) t/m 18-4 (sep 2004)

 

Op 19 juli 2000 vermeldde Het Nieuwsblad van het Noorden dat een in de USA woonachtige nazaat van de familie Van Panhuys met haar kinderen en kleinkinderen een bezoek had gebracht aan Leek en Midwolde. Dit bericht gaf mij aanleiding tot het schrijven van dit artikel.



Detail van het gebrandschilderde
raam in de kerk van Midwolde
over het ongeluk in 1907.

Velen onder u zullen zich de naam Van Panhuys nog wel herinneren. Vier leden van deze adellijke familie kwamen in 1907 als gevolg van een vreselijk ongeval om het leven. De koets waarin zij zaten raakte te water en zij verdronken jammerlijk. De familie Van Panhuys woonde tot 1907 in het kasteel Nienoord, dat voordien werd bewoond door de families Von Inn- und Kniphausen en Van Ewsum. In Leek zijn een school en straat naar de familie Van Panhuys vernoemd en ook enkele straten van de voorgaande families dragen nog hun naam.

Nienoord en haar bewoners
In 1801 kwam Abraham van Panhuys, geboren te Maastricht, 07-02-1774, zoon van Mr. Huybert Aemelius van Panhuys en Johanna Gerarda Heldewier, vanuit de provincie Limburg, alwaar hij kapitein van een infanteriebataljon was, naar de stad Groningen. Hij kreeg daar een aanstelling als rentmeester. Later was hij Statenlid en ontvanger van de Stad Groningen. Abraham van Panhuys trouwde op 11 maart 1802 te Hoogen Leegkerk met Berentdina Ernestina Harmanna Polman Gruys,  geboren te Groningen, 10-06-1775, dochter van Ulrich Willem Polman Gruys en Eleonora Frederica van Raders. De familie Van Panhuys- Polman Gruys behoorde tot de gegoede klasse.
 

Het ontstaan van de (familie)naam Nienoord
 

Nienoord ontleent zijn naam aan een boerderij aan de Oldenoordweg te Toornwerd in de gemeente Middelstum. Deze boerderij bestond reeds in het begin van de 17de eeuw in het karspel Toornwerd. De naam veranderde van Nijenoort naar Nienoort naar Nienoord. De eerste bekende eigenerfde boer op Nijenoort was Reender Hayes. In het begin van de 18de eeuw was het 73 grazen groot. Het ligt samen met de boerderij Oldenoord in een gebied dat vroeger Den Oert heette, in dat zelfde gebied lag eens het stamslot De Oert van de Groningse familie van Eeuwsum dat omstreeks 1250 door de Groningers werd verwoest. Uit een - valse - oorkonde van 1353 blijkt dat in 1278 jonker Ewe van de Oert de opdracht gaf om in de nabijheid van de plaats waar eerder de borg Den Oert had gelegen een nieuwe borg te laten bouwen,waaraan de naam Ewesheim werd gegeven.In 1353 waren de ridders Elteken en Menyolt van de Oert de heren van de borg Ewesheim. In 1358 was Ewo van Ewsum heer van Middelstum. Hij was gehuwd met Erwarda Onsta; uit dit huwelijk werd een dochter geboren, genaamd Menneke. Deze dochter huwde met Hidde Tamminga, echter onder de voorwaarde dat hij de naam van Eeuwsum moest aannemen.
 
| Volgende »

 

 

 

 

Wat is er te doen?

Het Westerkwartier leeft! Niet in de laatste plaats vanwege onze prachtige historie, maar ook vanwege de vele (terugkerende) activiteiten die je overal in onze mooie gemeente kunt bezoeken. Musea, zwembaden, wandelroutes, pretparken. Voor jong en oud is er vanalles te beleven!

NIEUW!!

Vanaf nu laten we je verschillende locaties zien hoe een bepaalde plek er vroeger uitzag en hoe het er nu uitziet.

 

Veel kijkplezier toegewenst!

"Heb jij oude foto's?"

Help mee de database te vullen van Historisch Leek

We hebben veel foto's van vroeger, maar nog lang niet alles. Denk aan foto's van de trein die door Leek of omgeving rijdt. Oude foto's van omliggende dorpen, straten, woningen en bijzondere mensen.

Heb je oude foto's en wil je ze delen met Historisch Leek? Upload ze dan hieronder. Wij zorgen ervoor dat ze een plekje krijgen op de website zodat de geschiedenis bewaard blijft en iedereen ervan kan gaan genieten.

Help je ons mee?

Onze database telt inmiddels duizenden oude foto's van Leek en omstreken.

Maar er zwerven nog altijd foto's rond die in privébezit zijn of simpelweg nog niet in onze database staan. Denk bv aan de trein die door onze mooie regio reed, of Pinkstermarkten van vroeger. Foto's van de binnenzijde van Hotel Akkerman of de speeltuin naast de Zeeman.

Kortom: heb je foto's? Upload ze hiernaast. Je helpt Historisch Leek en alle bezoekers er enorm mee.