Hoofd Menu
meest recente artikelen
Nieuwsflitsen
Als die eikenboom kon praten
Kees Kleiker als onderduiker in de oorlog 1940 –1945,
door Jacob en Geert Kleiker
Uit Historisch Leek nrs 29-03 t/m 31-01
deel 1
uit Historisch Leek 29-03, juli/augustus 2015
Als die eikenboom kon praten’ is de weerslag van de zoektocht van de broers Jacob en Geert Kleiker naar gegevens over de oorlogstijd 1940-1945 en het onderduiken van hun vader Kees Kleiker.
Veel mensen en locaties in het Zuidelijk Westerkwartier, maar ook daarbuiten, spelen hierin een rol. Het uitgebreide en rijk geïllustreerd verslag, dat als boekwerk in een beperkte oplage is uitgegeven, kent de volgende hoofdonderwerpen:
- Het gezin Kleiker aan het begin van en gedurende de oorlog;
- De onderduikadressen van Kees Kleiker;
- De NSB’ers en hun dubbele moraal;
- Nederlandsche Arbeidsdienst.
deel 2
uit Historisch Leek 30-02, april 2016
Het Scholtenhuis te Groningen was tijdens de Tweede Wereldoorlog het hoofdkwartier van de Duitse Sicherheitsdienst, de SD, verantwoordelijk voor Noord-Nederland. Het Scholtenhuis was berucht onder de bevolking van Noord-Nederland. Zeer gevreesd waren de ondervragingsmethoden. Iedereen in Groningen wist dat als men naar het
Scholtenhuis werd gebracht, het wel eens heel slecht met je kon aflopen. Joden, onderduikers en verzetsmensen
werden naar het Scholtenhuis gebracht. Joden werden doorgestuurd naar de vernietigingskampen in Duitsland en Polen
deel 3
uit Historisch Leek 30-03, juli/augustus 2016
In de vorige twee afleveringen zijn de volgende hoofdstukken – hier als geheugensteuntje weergegeven – aan de orde geweest:
Het gezin Kleiker
Het begin van de oorlog
Naar Lettelbert
BoerderijKlaver Oproep voor de arbeidsdienst
Kamp Nuis
Onderduiker bij de familie Pieter de Boer in De Poffert
Weer terug
Weer terug naar huis in Lettelbert
Het Scholtenhuis
Onderduiker bij de familie Klaver in Oostwold.
Dat eindigde met de opmerking dat de Duitsers radio’s vorderden en hoe deze maatregel werd omzeild.
deel 4
uit Historisch Leek 30-04, oktober 2016
Buren familie Tel
Boter werd vroeger op boerderijen gemaakt in eenvoudige houten karntonnen. Na het karnen werden het samengeklonterde vet (dat de grootte van erwten had) en de ontstane ‘karnemelk’ (die vrijwel vetloos was) van elkaar gescheiden. Het vet - dat nog restanten karnemelk bevatte - werd flink gekneed en zo ontstond er boter (die flauw en ietwat zoetig smaakte).
Lees het hele artikel als PDF
deel 5 (slot)
uit Historisch Leek 31-01, januari 2017
Goitse van der Werff
Onderstaande tekst kregen wij tijdens onze naspeuringen onder ogen. Het beschrijft hoe Goitse van der Werff in de oorlog aan zijn einde kwam. Vervolgens wordt de begrafenis beschreven zoals die in een regionale krant is opgetekend:
Goitse van der Werff doodgeschoten te Een
Toen ze bij Peet de Boer niet langer konden blijven, hebben ze een paar dagen met auto en al in een bos gezeten en gaan op 21 oktober 1944 met hun wapens naar Alje Vos te Een, in de gemeente Norg, maar dicht bij Zevenhuizen...
Shalom & Moi
een tentoonstelling over de joodse inwoners van het Westerkwartier,
door Willy van der Schuit
uit historisch Leek 30-01, januari 2016
De tentoonstelling ‘Shalom & Moi’ in Museum Nienoord besteedde in het najaar van 2015 uitgebreid aandacht aan de geschiedenis van de joodse inwoners van het Westerkwartier en Noordenveld. De Historische Kring gemeente Leek e.o. was samen met Museum Het Joodse Schooltje en Museum Nienoord initiatiefnemer voor deze tijdelijke expositie, die werd samengesteld door Willy van der Schuit. Vele objecten uit de collectie van het Joodse Schooltje personifieerden het verhaal over de Joden uit Leek en omstreken, waarbij tekst, foto’s, archiefstukken, filmbeelden en joodse muziek het beeld compleet maakten.
Lees het complete artikel als PDF
Stolpersteine
De Gemeente Leek en met name het dorp Leek, kende voor 1940 een omvangrijke Joodse gemeenschap. Hun Jood-zijn was de reden waarom zij werden weggevoerd en vermoord. Slechts een enkeling heeft, door onder te duiken, de oorlog overleefd. In Leek herinneren de Joodse begraafplaats en het museum 'het Joodse Schooltje’ nog aan de Joodse inwoners. In de Tweede Wereldoorlog hebben ook verschillende inwoners van de gemeente Leek met gevaar voor eigen leven verzetsactiviteiten gepleegd. Sommigen van hen hebben dat met de dood moeten bekopen.
Werkgroep Stolpersteine
In 2014 is door de Historische Kring samenmet de Gemeente Leek, Fredewalda, de Stichting Samuel Levie en het 4-meicomité Leek een werkgroep gevormd die er aan wil bijdragen dat de Leekster historie van de Tweede Wereldoorlog niet verloren gaat, en dat zij die in de Tweede Wereldoorlog deel uit maakten van onze gemeenschap, een blijvende herinnering krijgen. Ook de dorps verenigingen zijn bij de werkgroep betrokken.
Hoe wil men dit realiseren?
De werkgroep wil die herinnering graag vormgeven door deel te nemen aan eengedenksteenproject van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Voor de woningen van waar eens nazislachtoffers hebben gewoond, wordt in de straat of stoep een kleine gedenksteen met een messing plaatje geplaatst, met daarop de naam en enkele gegevens van deze vroegere inwoners van de Gemeente Leek.In heel Europa zijn en worden deze stenen geplaatst. Je komt ze tegen als je in een stad of dorp loopt. De kunstenaar noemt deze stenen Stolpersteine. Letterlijk vertaald ‘struikelstenen. Je kunt er niet omheen en wil je de tekst lezen dan buig je je naar de steen toe en toon je op die manier respect voor hem of voor haar die om het leven is gebracht.
Stand van zaken
De werkgroep is bezig om uit te zoeken welke Joden en verzetsstrijders omkwamen in de periode van 10 mei 1940 tot 5 mei 1945 en voor wie dus een steen gemaakt moet worden. Dit vraagt de nodige tijd, moeite en zorgvuldigheid. Daarnaast moeten de juiste woonlocaties opgezocht worden. Volgens de werkgroep gaat het om zo’n 75 mensen die op diverse locaties in onze gemeente hebben gewoond. In 70 jaar is er veel veranderd hetgeen een complicerende factor is. Toch verwacht de werkgroep dat in oktober 2015 de eerste Stolpersteine geplaatst worden. De kunstenaar Gunter Demnig zal samen met nabestaanden de eerste stenen plaatsen.
De volgende activiteiten staan op het programma
• Inventarisatie van alle oorlogsslachtoffers die tot de doelgroep behoren.
• Plaatsing van Stolpersteine in drie keer in de komende jaren.
• Organiseren van activiteiten rond de plaatsing van de stenen in samenwerking met allerlei doelgroepen.
• Het betrekken van het basis- en voortgezet onderwijs bij het project Stolpersteine.
• Werven van middelen om het project te kunnen bekostigen.
In september en oktober van 2015 zijn er nog meer gerelateerde activiteiten: een tentoonstelling in Nienoord over de Joodse gemeenschappen in Westerkwartier en Noordenveld ‘Shalom & Moi’; er wordt een wandeling uitgezet van Leek naar Westerbork langs Joodse herinneringsplaatsen en er komt een speciale bevrijdingsuitgave van Historisch Leek.
Wat kunt u doen?
Wilt u een financiële bijdrage leveren dan kan dat op het volgende bankrekeningnummer:
NL40RAB00335166830 van de HKGLeo onder vermelding van "Werkgroep Stolpersteine Leek’.
Elk bedrag is van harte welkom!
Particulieren, instellingen, verenigingen, scholen, kerken en anderen kunnen een of meer Stolpersteine adopteren. De kosten van een Stolperstein zijn € 120,-.
Voor meer informatie kunt u altijd iemand van de werkgroep benaderen per mail of telefoon.
Van de Joodse slachtoffers is er veel informatie, van andere slachtoffers nauwelijks. Denkt u nuttige informatie te hebben of wilt u een steen adopteren, dan vraagt de werkgroep contact op te nemen.
Contact i.v.m. adoptie van Stolpersteine, donatie of informatie:
E-mail: stolpersteineleek70 -at- gmail.com
ehbult -at- hetnet.nl
s.homan -at- home.nl
Telefoon: 0594 516393 of 050 5029937
| De leden van de werkgroep: |
|
| Meindert Bouma | Fredewalda, Tolbert |
| Epko H. Bult en Siebrand Homan |
Hist. Kring Gemeente Leek e.o. |
| Berend Hoekstra | Gemeente Leek |
| Anneke Michel en Lieneke Rijnveld |
Samuel Levie Stichting |
| Paul Tameling | 4 mei comité Leek |
Oorlog, Deel 4, (slot) door Sikke Cazemier en Klaas S. Gunter
uit Historisch Leek 29-02, april 2015
Reactie van een lezer
Op mijn bijdrage aan Historisch Leek, die verscheen onder de titel OORLOG, ontving ik een reactie van een oud-Leekster, de heer Klaas S. Gunter. Hij plaatste bij mijn relaas over de meidagen van 1940 nog enkele aanvullingen. De heer Gunter, die in 1940 16 jaar was en destijds aan de Schreiershoek woonde, heeft ook nog veel herinneringen aan de jaren ’30, de crisisjaren, toen massale werkloosheid en armoede het dagelijks bestaan van zeer velen teisterden.
Oorlog, Deel 3, door Sikke Cazemier
uit Historisch Leek 29- 01 , januari 2015
De meeste Leekster Joden die via Westerbork naar het Oosten werden afgevoerd, zijn om het leven gebracht in Auschwitz-Birkenau en Sobibor. In 1940 bestond al een barakkenkamp in Auschwitz (in het Pools Oswiecim ). Tussen 1940 en 1943 vond een geweldige uitbreiding plaats in het vlakbij gelegen Birkenau. Dit werd het dodenkamp van Auschwitz.
Oorlog Deel 2, door Sikke Cazemier
uit historisch Leek 28-03, juli/augustus 2014
Naarmate de oorlog verder vorderde, werden de maatregelen die ten aanzien van de joden werden getroffen harder, onmenselijker. Door Hitler en zijn hoogste medewerkers werd besloten “het joodse vraagstuk op te lossen” waarmee werd bedoeld de joden uit te roeien. Om de eigenlijke bedoelingen van de Nazi’s te verdoezelen, werd in de loop van 1942 gesproken over deportatie naar werkkampen in Duitsland of ook – wat vager – in “het Oosten”.
Daarbij zou een leeftijdsgrens worden gehanteerd, het familieverband gerespecteerd en briefwisseling mogelijk zijn. Harde maatregelen, maar velen geloofden in of hoopten op een betrekkelijk goede afloop. Een van de (zeer vele) maatregelen waarmee de joden werden geconfronteerd, was het verbod om joodse kinderen de openbare en bijzondere scholen te laten bezoeken. Zij moesten ingaande 1 september 1941 n aar eigen joodse scholen.
De leerlingen uit Leek bezochten met ingang van die datum een school in Groningen. Ze gingen met de tram. Ik kan mij niet herinneren dat dit gepaard ging met heftige protesten. Zij verlieten min of meer geruisloos de openbare school en gingen naar de stad. Iedereen vond dit kennelijk gewoon. Wat de joden daarvan vonden weet ik niet. Zij zwegen. Joodse veehandelaren mochten geen veemarkten meer bezoeken.
Op 11 augustus 1941 werden alle onroerende goederen van joden (grond en woningen) onteigend. De onteigende woningen werden voorzien van plakkaten waarop met chocoladeletters was gedrukt: RIJKSEIGENDOM.
Oorlog Deel 1, door Sikke Cazemier
uit Historisch Leek 28-02, april 2014
Volwassen mensen hebben vaak de gewoonte hun leven in bepaalde, van elkaar te onderscheiden perioden in te delen. Er wordt gesproken over de kindertijd, schooltijd, de jeugdjaren, studiejaren, huwelijksjaren, de tijd dat de kinderen nog klein waren enz. Allerlei indelingen zijn mogelijk naarmate men ouder wordt.
De ouderen onder ons, die de jaren 1940 - '45 bewust hebben meegemaakt, spreken nog vaak over: vóór de oorlog, in de oorlog en na de oorlog of na de bevrijding. Jongere generaties kennen deze indeling van het leven niet en naarmate de oorlog verder achter ons komt te liggen, zal onze tijdsindeling voor degenen die er niet bij waren, steeds minder worden begrepen.